Gwałtowny rozwój cywilizacji spowodował powstanie szeregu nowych nieznanych dolegliwości w tym różnych chorób zakaźnych. Jedną z nich jest Legionella.
W instalacjach wody ciepłej i wody przeznaczonej do spożycia, ze względu na ich specyfikę istnieją szczególne warunki sprzyjające do rozwoju chorobotwórczych bakterii w tym także bakterii z rodziny Legionella. Stanowi to bardzo poważny problem ze względu na fakt, że instalacje te najczęściej występują w budynkach, w których jednocześni przebywa wiele osób, a więc w przypadku pojawienia się bakterii Legionella powstaje zagrożenie dla zdrowia i życia wielu ludzi. W związku z tym legiolellozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego. Występować ona może w szpitalach, budynkach biurowych, hotelach, budynkach basenów itp. Należy przy tym podkreślić, że działania podjęte w celu zwalczania bakterii z rodziny Legionella są jednocześnie działaniami poprawiającymi ogólny stan higieniczny obiektu budowlanego. Krajowe jednostki badawcze stwierdzają na podstawie wieloletnich doświadczeń (licznych badań i ekspertyz), że stan higieniczny instalacji wodnych, wentylacji i klimatyzacji, bez względu na rangę obiektu, w jakim się znajdują, wymaga stałego nadzoru higienicznego umożliwiającego ich prawidłowe użytkowanie.
Bakterie Legionella Pneumophila są w sposób naturalny obecne we wszystkich akwenach, a także w glebie. Legionelloza występuje na terenie całego świata. Coraz liczniejsze gatunki z rodzaju Legionella izolowane są z różnych zbiorników i źródeł wody (w zakresie temperatury od 50C do 630C) takich jak jeziora, rzeki, ścieki, gorące źródła, studnie, woda z pryszniców, czy woda kanalizacyjna. Bakterie te znaleziono również w aerozolach przeznaczonych do terapii pacjentów. Idealnymi warunkami do rozwoju L. Pneumophila jest temperatura wody 20 – 450C oraz obecność osadu biologicznego (biofilmu) wraz z kamieniem kotłowym. Zakażeniu sprzyja aerozol wodny o rozmiarach od 3 do 5 mikronów, postać ta jest bardzo dobrze wchłaniana do płuc podczas wdechu.
Bakterie z rodzaju Legionella mają dużą zdolność adaptacji do różnych warunków środowiska. Izolowano je z wody w zakresie temperatur od 00C do 700C, w zakresie pH od 5,5 do 9,2 i stężeniu rozpuszczonego tlenu od 0,3 do 9,6 mg/l. W glebie w zakresie temperatur od-200C do +350C mogą przeżywać od 3 do 10 miesięcy, wodzie wodociągowej w zakresie od 50C do 240C przeżywają prawie rok. Zdolność namnażania zachowują w zakresie temperatur od 200C do 450C, a w przypadku bytowania w komórkach glonów mogą namnażać się nawet w temperaturze sięgającej 670C. Doskonałe warunki dla rozwoju bakterii z rodzaju Legionella istnieją w instalacjach wody ciepłej, zbiornikach do jej magazynowania, kurkach czerpalnych, sitkach prysznicowych, urządzeniach klimatyzacyjnych, nawilżaczach, zraszaczach, skraplaczach pary, kominowych wieżach chłodniczych, systemach płuczących i napowietrzających, fontannach, w basenach perełkowych i innych urządzeniach do masażu wodnego, aparaturze medycznej np. do wspomagania oddychania, turbinach dentystycznych i dializatorach itp. Wchodzą w skład biofilmu tworzącego się na stykających się z wodą wewnętrznych powierzchniach materiałów, z których wykonane są przewody, instalacje
i urządzenia.
Wymienione wyżej miejsca występowania bakterii Legionella stanowią potencjalne źródło zakażenia człowieka.
Zakażenia pałeczkami Legionella mają charakter inhalacyjny to znaczy następuje ono poprzez wdychanie aerozolu powietrza z wodą zawierającą odpowiednią liczbę komórek Legionelli. Bakteria ta po przedostaniu się do pęcherzyków płucnych zaczyna się rozmnażać tworząc liczne kolonie.
Objawy choroby legionistów (Legionellozy) wywoływanej przez Legionella pneumophila przypominają zapalenie płuc i opłucnej często z ropniami w płucach, rozwijające się zazwyczaj po okresie ok. 2 – 10 dni inkubacji. Typowymi objawami ogólnoustrojowymi są gorączka, kaszel, ból głowy i mięśni, objawy nerkowe hematuria, proteinuria, a ze strony układu pokarmowego i wątroby – biegunka, nudności, wymioty. Obserwowane są także objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Śmiertelność w przypadku Legionellozy wynosi do 20%. W ostatnich latach spektrum Legionellozy uległo poszerzeniu i dotyczy wielu narządów i układów. L. Pneumophila była wykazywana w węzłach chłonnych, śledzionie, nerkach w szpiku kostnym oraz we krwi.
Metody likwidacji bakterii Legionelli można podzielić na grupy uwzględniające miejsce występowania zagrożenia oraz sposób przeprowadzania dezynfekcji. Najczęstszym źródłem zakażenia są instalacje wody ciepłej użytkowej i wody przeznaczonej do spożycia oraz układy wentylacji i klimatyzacji.
1. Instalacje wody ciepłej i zimnej
Państwowy Zakład Higieny podaje następujące metody dezynfekcji:
- Szok termiczny - temperatura wody 70 - 750C w czasie 10 - 230 min. Stosuje się
w przypadkach nagłego zagrożenia oraz okresowej dezynfekcji. Należy sprawdzić, czy temperatura wody na wyjściu wynosiła, co najmniej 650C. - Hyper-chlorowanie szokowe - temperatura wody nie może przekroczyć 300C, wolny chlor
w stężeniu 20mg/l (czas trwania dezynfekcji 2 godziny) lub 50mg/l (1 godzina dezynfekcji). System należy następnie przepłukać aż do osiągnięcia poziomu wolnego chloru 0,3 mg/l. - Dezynfekcja ciągła za pomocą dwutlenku chloru. Metoda ta zgodnie z opinią PZH powoduje, iż podczas procesu utleniania przy jego użyciu powstają mniej szkodliwe dla zdrowia związki niż przy zastosowaniu chloru gazowego.
Działanie dwutlenku chloru jest również bardziej skuteczne w przypadku dużej zawartości w wodzie substancji organicznych, ponieważ rozkłada on związki pierścieniowe. Właściwości bakteriobójcze dwutlenku chloru przy pH 7,0 nie odbiegają od siły działania chloru, a przy pH 7,5 – 7,5 przewyższają ją, dotyczy to również bakterii z rodzaju Legionella.
Problem zapobiegania zakażenia Legionellą dostrzegło krajowe prawodawstwo w następujących przepisach:
- W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) bakteria Legionella została zaliczona do tzw. szkodliwych czynników biologicznych. Jest to więc podstawowy akt prawny regulujący ochronę pracowników przed szkodliwym czynnikiem biologicznym, jakim jest Legionella.
- Legioneloza znajduje się na liście chorób zakaźnych, obowiązkowo rejestrowanych
i zgłaszanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Ustawa o chorobach zakaźnych
i zakażeniach 06.09.2001 r. Dz. U. Nr 126, poz. 1384). Rejestracja jest obowiązkowa od 31.10.2001 r. - Obowiązek badania Legionelli wprowadziło z dniem 1 stycznia 2008 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417). Rozporządzenie to wprowadziło od dnia 1 stycznia 2008 r. obowiązek badania wody ciepłej z budynków zamieszkania zbiorowego i zakładów opieki zdrowotnej zamkniętej w kierunku Legionelli (dopuszczalna liczba mikroorganizmów: < 100 w 100 ml). W zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej na oddziałach, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym, pałeczki Legionella powinny być nieobecne w próbce wody o objętości 1000 ml. Oznacza to, że Legionella nie będzie mogła występować w budynkach zamieszkania zbiorowego i szpitalach w liczbie większej niż 100 kolonii na 100 ml wody. Jeśli poziom zanieczyszczenia będzie wysoki - pow. 10 tys. kolonii - instalacja musi zostać zamknięta. Na oddziałach szpitalnych, gdzie leczeni są pacjenci o ograniczonej odporności - baketria Legionella pneumophila nie może występować w ogóle. W załączniku nr 7 do tego rozporządzenia określono minimalną częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania w zależności od wyników badania bakteriologicznego. Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda, a co za tym idzie obowiązek badania Legionelli, przywołane zostało również w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r. poz. 2294 str. 35).
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690z późn. zm.): w §120 znajduje się zapis, że „Instalacja ciepłej wody powinna zapewniać uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C, przy czym instalacja ta powinna umożliwiać przeprowadzenie dezynfekcji chemicznej lub fizycznej, w tym termicznej przy temperaturze wody nie niższej niż 70°C, dostosowanej do materiałów zastosowanych w instalacjach”. Przepis ten dotyczy budynków nowoprojektowanych i określa szczegółowe wymagania temperatury w instalacji ciepłej wody w celu ochrony przed takimi bakteriami jak Legionella.
Przy okazji przytaczamy przepisy międzynarodowe:
- obowiązkowe jest zgłaszanie zachorowań i ich rejestracja w Ośrodku Epidemiologicznym w Londynie. Zawiadomienia o zachorowaniu i adresie zakażenia przekazywane są do rządowych administracji opieki zdrowotnej (także do Polski)
- Dyrektywa 2000/54/WE zał. nr 3 klasyfikacja czynników biologicznych w miejscu pracy - kwalifikuje Legionellę do grupy II – może wywoływać choroby u ludzi.
Firma INTROWATER jako jedna z nielicznych w Polsce oferuje metodę likwidacji bakterii Legionelli w oparciu o dezynfekcję ciągłą za pomocą dwutlenku chloru (ditlenek chloru MDL). Dezynfekcja odbywa się za pomocą produkowanych przez firmę DL INVESTMENT urządzeń MDL AQUA. Polega to na precyzyjnym dozowaniu przez MDL AQUA gotowego środka ditlenku chloru do instalacji oraz na prowadzeniu stałej kontroli czystości wody.
Obiekty pod naszą opieką są zupełnie bezpieczne
Wszystkie oferowane przez nas urządzenia i środki do dezynfekcji posiadają niezbędne atesty i dopuszczenia, jakie wymagane są w krajach Unii Europejskiej, w tym także w Polsce. Montaż urządzeń wykonuje się w już istniejących pomieszczeniach technicznych bez prowadzenia ograniczeń w użytkowaniu obiektu.
Urządzenia MDL AQUA są łatwe w montażu dla personelu konserwującego dany obiekt, wymagają jedynie uruchomienia i obsługi wykwalifikowanego personelu.